Hoe Goedopweg met de MRA-aanpak een brug slaat naar kleinere Utrechtse gemeenten

Met een Mobiliteitsprogramma van Eisen (MPvE) denk je vroeg in het planproces na over toekomstbestendige mobiliteit in gebiedsontwikkelingen. Sinds het uitbrengen van onze eerste Leidraad Gebiedsontwikkeling & Smart Mobility in 2019 zijn er al meer dan tien MPvE’s gemaakt in de Metropoolregio Amsterdam (MRA). Met trots kunnen we melden dat nu ook Goedopweg de leidraad en het MPvE omarmt en deze wil inzetten bij woningopgaven in de provincie Utrecht. Wordt het tijd voor een landelijke aanpak?

Natasja Spruijt is omgevingsmanager van Goedopweg. Hierin werken verschillende overheden samen om meer impact te maken op het gebied van anders en duurzaam reizen in de provincie Utrecht. Bastian Jansen adviseert al vijftien jaar de wethouders mobiliteit van de kleinere gemeenten in dezelfde provincie. Ze vertellen over de waarde van het MPvE en hun bijdrage aan de actualisatie van de Leidraad Gebiedsontwikkeling & Smart Mobility in 2023.

Woningbouw en mobiliteit

Sinds vorig jaar is Natasja in gesprek met samenwerkingsverband U10 over hoe ze de gemeenten rondom de steden Utrecht en Amersfoort kunnen ondersteunen, om zo het hele mobiliteitsnetwerk te verstevigen. Al snel werd duidelijk dat er één groot aandachtsgebied is waarop ze moesten focussen: de woningbouwopgave. “Voor 2040 moeten we 165.000 woningen bouwen in de provincie. En als we op de oude manier blijven bouwen, vergroten we het mobiliteitsprobleem in plaats van dat we het oplossen. We moeten op een andere manier naar ruimtelijke ordening en mobiliteit kijken.” Daar kan mobiliteitsadviseur Bastian van U10 over meepraten: “Vijftien jaar geleden waren wethouders mobiliteit voor één ding op aard: het verbeteren van bereikbaarheid. Ze kwamen naar mij omdat ze een nieuwe ov-verbinding of weg wilden. Dat is helemaal omgedraaid. Ten eerste omdat er minder geld beschikbaar is en ten tweede vanwege het enorme woningbouwtekort. Een wethouder mobiliteit moet tegenwoordig mogelijk maken dat de verstedelijkingslocaties worden gerealiseerd. Vanwege de beperkte ruimte voor de deur en op het wegennet, kan zo’n wijk er alleen komen door daar zo min mogelijk automobiliteit te programmeren.”

En daar kwam de Leidraad Gebiedsontwikkeling & Smart Mobility in beeld. Natasja: “In die zoektocht ontdekten we de leidraad, die door het land zoemde. Samen met een collega van de provincie kwam ik in gesprek met de MRA, over hun ervaringen met het MPvE. Dat inspireerde ons om te kijken hoe we de leidraad en het MPvE in Utrecht konden inzetten bij de woningbouwopgave. We hebben met veel gemeenten gesproken over hun opgaven en daaruit een diverse mix van gebiedsontwikkelingen geselecteerd waar we denken dat het MPvE iets kan toevoegen.”

Randvoorwaarden

Een MPvE inzetten werkt namelijk niet overal. Een locatie of gebiedsontwikkeling moet aan een aantal randvoorwaarden voldoen om geschikt te zijn voor de MPvE-aanpak. Bastian noemt er drie: “De belangrijkste zijn: een bepaalde omvang en complexiteit van de verstedelijkingslocatie. Daarnaast moet er bestuurlijk draagvlak voor zijn; het college en de ambtenaren moeten het zien zitten. En tot slot is de fase waarin een locatie zich bevindt van belang. Als het bestemmingsplan al is vastgesteld heeft een MPvE weinig zin meer.” Maar te vroeg is ook niet goed, weet Natasja: “Op z’n vroegst loopt het MPvE gelijk op met het verkeerskundig onderzoek.”

Meerwaarde van MPvE’s

Bastian: “Op zich was de inhoud van de leidraad en het MPvE niet eens zo vernieuwend. De kracht zit vooral in de methode en het nieuwe jasje. Op andere plekken worden vergelijkbare middelen gebruikt, met een andere naam. Wat in dit geval ook helpt is het ‘stempel’ MRA dat erop staat, en dat het op veel locaties in de MRA is uitgevoerd én heeft gewerkt. Bovendien werkt de bekendheid van het product heel goed.” Natasja: “De meerwaarde zit ‘inderdaad in de bewezen aanpak, die we per locatie kunnen invullen. Het MPvE is een manier om naar mobiliteit te kijken. En de checklist van de leidraad wijst je op waaraan je kunt denken, zoals het STOMP-principe, deelmobiliteit, parkeernormen. In de transitie waarin we zitten, met een andere manier van denken, helpt zo’n nieuwe term als MPvE.” Bastian: “Daarbij zoeken veel wethouders een beetje houvast. Reken maar dat ze in raadsbesluiten dan de MRA noemen. Dat helpt.”

Actualisatie

Voor de MRA was het na het realiseren van tien MPvE’s tijd voor een evaluatie, vond Hidde van der Maas, thematrekker Gebiedsontwikkeling en hubs van MRA-platform Smart Mobility: “We wilden de inzichten en successen delen, maar tegelijkertijd onze blik verruimen. Zo zochten én vonden we de vruchtbare samenwerking met Goedopweg. En ook de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) werkte mee aan de huidige actualisatie.” Voor Goedopweg ontbraken er twee dingen, vertelt Natasja: “De leidraad stond als een huis, maar het leek ons goed als er ook niet-Amsterdamse voorbeelden bijkwamen. Daarnaast ging het nog vooral over grootstedelijk gebied, terwijl er juist ook kleinere gemeenten zijn die met deze problematiek worstelen, waarvoor de leidraad ook van nut kan zijn. Ook aan die ene mobiliteitsmedewerker in een kleine gemeente wilden we de helpende hand bieden.” Hidde: “Deze aanpassingen maakten de leidraad herkenbaarder en bruikbaarder voor kleinere gemeenten en ruraal gebied. En het onderstreept onze ambitie om de aanpak breder te delen en toe te passen.”

Het MPvE verder verspreiden

“Vanuit Goedopweg vonden we vervolgens dat het MPvE structureel een plek moet krijgen in onze provincie, vertelt Natasja. “Daarbinnen is U10 de meest actieve speler, maar we werken ook samen met de regio Amersfoort. U10 kent de ontwikkellocaties en wethouders heel goed van al die andere gemeenten in de provincie, naast de gemeenten Utrecht en Amersfoort. Zij brengen dat netwerk veel dichterbij.” Zo combineert Goedopweg haar uitvoeringskracht en de leerervaringen van de MRA met de kennis en het netwerk van de U10. Om op die manier een brug te slaan naar die kleinere gemeenten. Natasja: “We kijken goed naar de MRA, maar de gemeente Utrecht heeft ook een uitstekende afdeling mobiliteit. En door ontwikkellocaties de Merwede, de Kanaalzone en Cartesius ervaring met uitdagingen op het gebied van mobiliteit. We proberen het beste van beide werelden te combineren om andere ontwikkelingen verder te brengen. Bovendien hebben we een aanbesteding geschreven voor het uitvoeren van minimaal zes MPvE’s op ontwikkellocaties in de provincie Utrecht.”

Naar een landelijke aanpak?

De vraag dringt zich op of er niet meer (metropool)regio’s baat zouden hebben bij MPvE’s, en dat er misschien zelfs een uniforme landelijke aanpak komt. Bastian: “Het lijkt me absoluut nuttig als ook andere regio’s naar de leidraad en het MPvE kijken. Iedereen zit per slot van rekening in dezelfde ‘film’ met dezelfde opgave: veel moeten bouwen, maar nauwelijks geld beschikbaar hebben voor mobiliteit, waardoor we automobiliteit moeten beperken.” Natasja: “We zaten al met mensen van MRDH aan tafel. Zij hadden zeker interesse en dat zie ik wel goed komen. Het beste zou inderdaad zijn als er landelijk eenzelfde aanpak komt. Met een landelijke regie voortborduren op de goede voorbeelden die er al zijn. Dat zou ontzettend sterk zijn.” Hidde ziet dat ook zo: “Het versterkt onze gezamenlijke inzet voor duurzame mobiliteit en maakt onze zo gebieden leefbaarder en beter bereikbaar. De leidraad en MPvE’s vormen een unieke kans voor een landelijke blauwdruk voor duurzame mobiliteit en ontwikkeling, in zowel stedelijk als rurale gebied.”