Het mobiliteitsdashboard van de Provincie Noord-Holland brengt de woon-werk reis in beeld, net even op een andere manier dan wat we tot nu toe gewend zijn. Namelijk door de reistijd van verschillende vervoersmiddelen met elkaar te vergelijken. Het dashboard draagt bij aan de onderbouwing voor integraal mobiliteitsbeleid: een veilig, robuust en duurzaam mobiliteitssysteem, waarbij de gebruiker en diens deur-tot-deur reis centraal staat. Als onderdeel van de MRA-winterprogrammering legt Gerton Pieters, Beleidsadviseur Verkeer en Vervoer – Sector Mobiliteit van de provincie Noord-Holland uit hoe dat zit.
Reistijd als motivatie voor vervoersmiddel
Het dashboard gaat uit van de veronderstelling dat de reistijd voor een groot deel de keuze voor een vervoerswijze bepaald. Er zijn natuurlijk ook andere redenen om voor een specifieke vervoerswijze te kiezen. Sommige mensen zijn fanatiek fietser en zullen te allen tijde voor de fiets kiezen. Zo zijn er ook mensen die nooit in het OV zullen stappen. Ook de Corona-pandemie heeft invloed. Maar in het algemeen geldt dat de reistijd de belangrijkste indicator is voor deze keuze.
Te weinig kennis over reistijd
Maar we weten eigenlijk nog te weinig over de reistijd en de reistijdverschillen voor belangrijke woon-werkreizen. Wanneer we meer inzicht hierin hebben, kunnen we ons beleid daarop aanpassen zodat meer mensen voor het OV zullen kiezen. Het dashboard geeft dit inzicht. De belangrijkste vragen waarbij het dashboard moet helpen zijn:
- Wat zijn de reistijdverschillen tussen verschillende vervoersmiddelen op de belangrijkste woon-werk trajecten in de provincie Noord-Holland?
- Waar zijn de reistijdverschillen groot?
- Kunnen we deze reistijdverschillen verklaren?
Verplaatsingstijdfactor
De verhouding tussen de reistijd met het openbaar vervoer en de auto kan uitgedrukt worden in de VF-waarde (verplaatsingstijdfactor). Een VF-waarde van 1 betekent dat de reistijd met het openbaar vervoer gelijk is aan de reistijd met de auto. Uit onderzoek blijkt dat dan 60% van de reizigers zullen kiezen voor het ov. Wanneer de VF-waarde 2 is zal nog maar 20% van de reizigers kiezen voor het ov omdat de reistijd dan twee keer zo lang is. Bij een VF-waarde van 1,5 kiest 40% van de reizigers voor het ov.
Magneten
De reistijd is bepaald voor de belangrijkste woon-werkreizen in Noord-Holland. De belangrijkste woon-werkreizen zijn bepaald met behulp van het verkeersmodel VENOM. Het was onmogelijk om tussen alle woonadressen en werkadressen in Noord-Holland reistijden te bepalen. We hebben daarom gebruikgemaakt van zogenaamde magneten voor wonen en magneten voor werken. Magneten zijn grote concentraties van herkomst- en bestemmingslocaties (wonen en werken). Wanneer tussen deze magneten meer dan 40 autobewegingen in de ochtendspits plaatsvinden, is deze reis in het dashboard opgenomen.
Reistijd
De reistijd is bepaald voor een gemiddelde werkdag in de ochtend- en avondspits. In totaal zijn voor acht dinsdagen (er is gekozen voor de dinsdag omdat deze dag samen met de donderdag vaak de drukste spitsperiodes hebben) in 2019 de reistijden tussen de magneten bepaald. Er is om de tien minuten, in de ochtend en de middag een reistijd bepaald. Er is gebruik gemaakt van een reisplanner waarmee een groot aantal geautomatiseerde bevragingen zijn uitgevoerd. Dit was de Opentripplanner (OTP) en Traveltime platform. De OTP kan reistijden bepalen voor auto en ov. Het Traveltime platform voegt de fiets in het voortransport van het OV er nog aan toe. Beide planners beschikte over een zogenaamde API waardoor automatische bevraging middels een script mogelijk was. Voor de autoreis is de vertraging in de spits opgeteld bij de reistijd. De vertraging is bepaald door gebruik te maken van data van het Nationaal Dataportaal Wegverkeer (NDW). Het NDW verzamelt deze data voor alle wegbeheerders in Nederland. Voor de Noord-Hollandse wegen is deze data gebruikt. Wanneer de route van de woon-werkreis over een deel van een of meerdere wegtrajecten gaat waar vertraging optreedt, is de vertragingstijd opgeteld bij de berekende reistijd met de reisplanner.
Mobiliteitsdashboard
Voor alle reizen zijn de resultaten in het mobiliteitsdashboard gezet. Hierdoor is het mogelijk om gegevens van alle individuele reizen op een eenvoudige manier te raadplegen, maar ook om een overall beeld van al die reizen te zien. Het dashboard is voor iedereen toegankelijk via het portaal interactieve kaarten van de Provincie Noord-Holland.
Fiets maakt reis korter
Elke woon-werk reis in Noord-Holland is uniek, maar er zijn wel algemene dingen die opvallen. Zo zien we dat de fiets in het voortransport van het OV de totale reistijd een stuk korter maakt. In sommige gevallen zorgt dit ervoor dat de reistijd met een derde wordt verkort. Dit is bijvoorbeeld het geval voor een reis vanuit Haarlem-Schalkwijk naar Amsterdam-Zuid-as. Het betekent dat de fiets de reistijd aanzienlijk verkort. Dit blijkt ook uit de grote hoeveelheid fietsen bij treinstations, maar ook bij R-net haltes. Naast het belang van voldoende en goede fietsenstallingen bij OV-knooppunten, zijn daarom ook veilige, snelle en comfortabele fietsroutes van belang.
Belang van bereikbaarheid
In de provincie zijn ook plekken waar de ov-bereikbaarheid achterblijft. Dit geldt bijvoorbeeld voor de IJmond regio. Van daaruit naar de werkgebieden in Amsterdam is de reistijd met het ov vaak 2 maal langer dan met de auto. Het is daarom belangrijk om vanuit deze regio de ov-bereikbaarheid te verbeteren zodat bijgedragen wordt aan het verminderen van de filedruk op de A9. In het ov-toekomstbeeld 2040 zijn hier voorstellen voor gedaan.
Tot slot
Met het mobiliteitsdashboard is de reiziger centraal gezet door te focussen op de deur-tot-deur reis en de reistijd. Door deze aanpak ontstaat er meer inzicht in de bereikbaarheid met het ov binnen de provincie. Het dashboard laat zien op welke plekken het ov goed kan concurreren met de auto en ook de plekken waar dit niet goed gaat. Ook geeft het dashboard inzicht in de fiets als onderdeel van de ketenreis. Het blijkt dat de fiets een belangrijke bijdrage kan leveren aan deze bereikbaarheid. We zien ook dat de fiets een steeds belangrijkere rol speelt binnen de mobiliteit. De fiets wordt steeds vaker meegenomen in ov-concessies.
Volgende update
Bij een volgende update van het dashboard zal ook de fiets in het natransport van de ov-reis worden meegenomen. Tevens zal er gekeken worden of de fiets als vervoerswijze los het van het ov meegenomen kan worden.
Vragen over dit onderwerp?
Neem contact op met