Met Scale Up onderzoekt het MRA-platform Smart Mobility samen met kennisinstellingen en de markt hoe je extreme drukte op hotspots – zoals toeristische trekpleisters, winkelgebieden en het strand – kunt voorkomen. De inzet: innovatieve oplossingen om bezoekersstromen te voorspellen en met gerichte acties te spreiden in tijd, route en vervoersmiddel. De eerste fase van het project is inmiddels afgesloten en geëvalueerd. Wat hebben de partijen opgestoken van deze manier van samenwerken en wat is de volgende stap?
In 2019 hebben de partners van het platform (Gemeente Amsterdam, de provincies Noord-Holland en Flevoland en de Vervoerregio Amsterdam) het initiatief genomen voor ‘Scale Up | Bezoekersstromen’. Het doel was het ontwikkelen én toepassen van een aanpak die helpt bij het sneller opschalen van innovaties die zorgen voor een betere bereikbaarheid van de regio. Het project heeft twee oplossingen opgeleverd die onafhankelijk van elkaar zijn ontwikkeld en getest. ‘Tijdens de testen op het strand van Zandvoort en in de Kalverstraat in Amsterdam hebben we wel gezien dat de oplossingen elkaar aanvullen en versterken,’ zegt Maarten Peters, thematrekker Smart infra bij MRA-platform Smart Mobility. ‘Tijdens de proeven op drukke plekken zagen we dat waarschuwingen in reisplanners en sociale media daadwerkelijk zorgden voor een afname van de piekdrukte. Maar liefst 60% van de mensen die achteraf een enquête heeft ingevuld, gaf aan dat hij of zij op een ander tijdstip heeft gereisd.’
Meerwaarde van Scale Up
De tests zijn afgerond, de commerciële fase van Scale Up | Bezoekersstromen breekt nu aan en er worden plannen gemaakt voor nieuwe Scale Up-onderwerpen. Daarom is dit een goed moment om samen terug te blikken, lessen te leren en vooruit te kijken naar kansen om nog meer impact te kunnen maken. Royal HaskoningDHV heeft samen met de Hogeschool van Amsterdam een evaluatie uitgevoerd. Daarin stonden drie punten centraal, vertelt Christiaan Elings van Royal HaskoningDHV: ‘Hoe kunnen we in het lopende proces van Scale Up | Bezoekersstromen een volgende stap maken voor nog meer impact, welke meerwaarde biedt de Scale Up-aanpak voor andere opgaven in de regio en hoe kunnen we ‘m daarvoor verder ontwikkelen als houvast? Hierover zijn de marktpartijen, beleidsambtenaren in de regio en het kernteam van Scale Up met elkaar in gesprek gegaan.’
Oplossingen in de hele regio inzetbaar
Het unieke en innovatieve van de Scale Up-aanpak is de manier van aanbesteden. Projectleider Anja Reimann van de gemeente Amsterdam licht dit toe: ‘We hebben het probleem uitgevraagd en niet al vooraf de oplossing bedacht. We wilden gebruikmaken van de creativiteit en kennis van de markt. Daarbij zochten we naar een werkbare totaaloplossing voor datagebruik, voorspellen en verleiden. Dat vind je niet bij één organisatie, daar is samenwerking voor nodig. Onze vraag aan de markt was daarom gericht aan consortia.’ De twee testlocaties hebben genoeg informatie opgeleverd om de oplossingen in de hele regio in te kunnen zetten. ‘Dat is het andere unieke aan dit project. De vier overheden hebben het initiatief genomen om oplossingen te zoeken voor het drukteprobleem in de hele regio. Onze eis daarbij was dat deze oplossingen overal ingezet kunnen worden. Zo hoeven gemeenten niet ieder voor zich het wiel uit te vinden. Dat hebben de consortia voor elkaar gekregen. We hebben nu een raamovereenkomst getekend met twee partijen, zodat andere overheden de oplossingen ook kunnen inkopen. De eerste opdrachten zijn al gegeven: de gemeente Amsterdam heeft de oplossingen met succes ingezet tijdens Koningsdag en Pride.’
Opschalen voor meer impact
En wat is de volgende stap? ‘Het écht op grote schaal inkopen en toepassen van de oplossingen om nog meer impact te kunnen maken. Oftewel: opschalen. Daarvoor moeten we nog een slag maken op het gebied van efficiëntie en standaardisatie, en moeten we nog nauwer samenwerken met partijen in de MRA, zoals gemeenten’, zegt Anja. Christiaan vult aan: ‘We zijn gestart met de doelstelling om te komen tot opschaling van bestaande innovatieve oplossingen, dus om goede oplossingen zo ver te brengen dat ze op verschillende plekken in de MRA kunnen worden ingezet. De eerste stappen zijn gezet. Het is nu nodig om door te pakken om de bewezen oplossingen op nog grotere schaal in te kunnen zetten in de regio.’
Samenwerken en specifieke vaardigheden van belang
Uit de evaluatie blijkt dat de aanpak werkt en inzetbaar is voor verschillende opgaven en dat de samenwerking heeft geleid tot concrete oplossingen. Deze zijn getest, maar het écht op grote schaal inkopen en toepassen moet nog starten. Opschaling vraag om specifieke kennis en vaardigheden. Veel afnemers van de Scale Up-oplossingen zijn kleinere gemeenten, legt Christiaan uit: ‘Die hebben beperkte capaciteit en geld om hiermee aan de slag te gaan. Dat is een belangrijk punt voor de volgende stap. Die moet je faciliteren.’ Dat kan, als je met een sterk team samenwerkt met die partijen, zegt Anja. ‘Als je met zo veel partijen aan de slag gaat, dan vraagt dat flink wat afstemming. De rollen en verantwoordelijkheden in het projectteam waren duidelijk, de juiste competenties waren aan boord en er was een grote drive om Scale Up tot een succes te maken. Toch werden er specifieke kennis en competenties gemist. Denk aan een financieel expert, om de stap naar de commerciële fase sneller en beter te kunnen maken, een projectsecretaris om ook de interne processen te kunnen regelen en communicatieondersteuning, zodat andere partijen eerder kunnen worden meegenomen, gericht op uiteindelijke opschaling.’
Kansen voor gedeelde opgaven
De Scale Up-aanpak is ook inzetbaar voor andere domeinen, zoals duurzaamheid, circulariteit, sociaal domein, veiligheid, sport en andere evenementen en festivals. Er is inmiddels al een tweede Scale Up in voorbereiding. Anja: ‘Scale Up biedt veel kansen. We hebben genoeg gedeelde opgaven in de regio. We kunnen deze manier van aanbesteden en samenwerken ook daarvoor gebruiken. Zo zetten we die nu in voor het aanleggen van circulaire sportvelden.’ Het is slim om opgaven aan te pakken die breed gedeeld worden, denkt Maarten. ‘Bijvoorbeeld op basis van een regionaal plan waar partijen al achter staan. Dan staat die samenwerking al. Begin 2023 besluit onze stuurgroep hoe we Scale Up verder gaan inzetten. De partners van het platform gaan hiermee dit jaar hard aan de slag. En wij gaan de boer op om onze ervaringen te delen en gemeenten actief benaderen. Deze aanpak biedt houvast bij de aanpak van grote en breed gedeelde opgaven.’
Meer weten?
De samenvatting van de evaluatie kun je hier downloaden. Wil je meer weten over Scale Up? Neem dan contact op met Maarten Peters, thematrekker Smart Infra, via m.peters@vervoerregio.nl.